болжамды соғыс сипаты

(Характер вероятной войны)

Болжамды соғыс сипатын нақты айқындау өте қиын. Мемлекеттік және әскери қайраткерлер барлық уақытта соғыс оқиғасының қалай дамитындығын, оған ел мен армияны қалай дайындау керектігін болжап білуге тырысқан. Бірақ тарихта тіпті ең данышпан әскери басшының өзі де болашақ соғыстың дәл бейнесін алдын ала білген жағдай болған емес. Оның жүруі барысында соғыс алдындағы жоспарларға әрқашан түзетулер енгізуге тура келген. Дегенмен, бір қателік екінші қателіктен басқаша. Бір жағдайларда бас штабтардың соғысқа дейінгі жобаларын түгелдей сызып тастауға тура келсе (мыс., Бірінші дүниежүзілік соғыста барлық соғысушы мемлекеттер оны қысқа мерзімді, маневрлі болады деп ойлаған), басқа жағдайларда тек жекелеген түзетулер енгізілуі мүмкін.

1920 жылдары КСРО-да әскери доктрина туралы пікірталас жүріп жатқан кезде, соғыс сипатын болжау туралы біраз пайдалы ойлар айтылды. Бұл жылдары Кеңестік Әскери доктрина негіздемесін жасаудың КСРО-дағы әскери құрылыс бағытын анықтауда, 1924—1975 жылдардағы әскери реформаны жүзеге асыруда, елдің қорғаныс қабілетін нығайтуда маңызы зор болды. Бірақ кейіннен И. В. Сталиннің жеке басына табынушылықтың әсерінен (шамамен 1930 жылдардың ортасынан бастап) доктринаның кейбір қағидалары, соның ішінде болашақ соғыс сипаты мен оған армияны дайындауға қатысты көзқарастар өзгерді. Бірінші дүниежүзілік соғыс сабақтары бойынша оның бастапқы кезеңінің маңызы бағаланды. Алғашқы операциялар одан әрі де бұрынғыдай дамиды деп есептелді. Соғысушы жақтардың басты күштері шекара маңындағы шайқастан соң және қарулы күштердің стратегиялық жайылуы аяқталған соң әрекетке кіріседі деп есептелді. Сондай-ақ фашистік Германия да Кеңестер Одағының жағдайымен бірдей жағдайда деп тұжырымдалды. Әскери доктринаның бұл тұсы ел мен армияға оңайға түспеді. Қарсылас қысқа мерзім ішінде кеңес әскері қорғанысының стратегиялық майданын бұзып, ірі топтастықтарды қоршауға алып, шапшаң қарқынмен ішке жылжи берді. Бұған тұтқиылдан жасалған шабуыл, авиацияны, танк, артиллерия, моторлы әскерлерді әуе десанттарын түсіру мен диверсиялық әрекеттерді үйлестіре жаппай қолдану ықпал етті. Алдағы соғысқа дұрыс болжау жасамаудың армияны қандай апатты жағдайға ұшырататынына таяу уақыттағы мысалдарды да келтіруге болады. Әңгіме Ирак саяси және әскери басшылығының Парсы шығанағы маңындағы операцияны жоспарлау кезінде жіберген стратегиялық қателері туралы болып отыр. Олар алдағы соғыс Иран армиясымен болған соғыстағы тәсілдермен жүреді деп есептеді. Мұнда олар дұрыс бағаламаған, Иракқа қарсы АҚШ-тың одақтастары қарулы күштерінің басымдылығы, әсіресе, авиация, жоғарғы дәлдіктегі қаруларды, ғарыштық барлау құралдарын қолдануы шешуші рөл атқарды.